เทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง ประเพณีและที่มาของการระลึกถึงความดี

สำหรับท่านไหนที่เป็นชาวไทยเชื้อสายจีน คงคุ้นเคยกับเทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง ที่จะเกิดขึ้นในช่วงวันที่ 5 เดือน 5 ตามปฏิทินจีน เพื่อเป็นการรำลึกถึงความกล้าหาญของชวีหยวน ขุนนางผู้ซื่อสัตย์อันเป็นที่รักใคร่ของประชาชน

เทศกาลไหว้บะจ่าง

เทศกาลไหว้บ๊ะจ่าง หรือที่เรียกว่า “เทศกาลตวนอู่เจี๋ย” หรือ “เทศกาลตวงโหงว” เป็นเทศกาลที่สืบทอดกันมาตั้งแต่โบราณกาลเป็นวันแห่งการระลึกถึง “ชวีหยวน” กวีผู้รักชาติแห่งรัฐฉู่ ซึ่งเป็นขุนนางที่ซื่อสัตย์ จนเป็นที่รักใคร่ของประชาชน แต่ถูกกลั่นแกล้งจนทำให้โดนเนรเทศจากแคว้นฉู่ ก่อนจะโดนศัตรูยกทัพมายึดเมืองได้สำเร็จ ซึ่งท้ายที่สุดเขาทุกข์ใจอย่างมาก จนตัดสินใจกระโดดน้ำฆ่าตัวตาย 

ฉะนั้นเพื่อช่วยชีวิตเขาชาวบ้านจึงนำเรือออกไปในแม่น้ำและโยนอาหารลงไป เพื่อป้องกันไม่ให้ปลามาแทะร่าง พร้อมตกแต่งเรือให้เป็นรูปมังกร เพื่อป้องกันสัตว์น้ำไม่ให้มากินอีกด้วย ตามคำบอกเล่าของชาวบ้านที่ฝันเห็นชวีหยวน จนกลายเป็น ประเพณีไหว้บะจ่างและประเพณีการแข่งเรือสืบต่อกันมาในปัจจุบัน

ความเชื่อของการไหว้บ๊ะจ่าง

ชาวจีนมีความเชื่อว่าการไหว้ด้วยขนมบ๊ะจ่างในช่วงฤดูร้อน มีความเชื่อว่าจะทำให้มีความเป็นอยู่ดี เมื่อไหว้เสร็จคนจีนจะเอาไปชุบน้ำตาลทรายขาว หรือน้ำตาลทรายแดงเพื่อนำมารับประทาน อันถือว่าจะทำให้เกิดสิ่งมงคลต่าง ๆ

โดยนอกจากนั้นคนจีนโบราณยังมีเชื่อว่าการทำความสะอาดบ้าน ให้ดูมีความสดชื่นภูตผีปิศาจจะได้ไม่กล้าเข้ามากล้ำกราย ในวันนี้สัตว์มีพิษทั้ง 4 ชนิด อันได้แก่ แมงป่อง แมงมุม ตะขาบ และงูจะพากันหลบซ่อนตัว จึงเป็นโอกาสที่เจ้าบ้านจะต้องอบบ้านด้วยการจุดกำมะถัน เพื่อไม่ให้สัตว์มีพิษเหล่านี้กลับเข้ามาอาศัยได้อีก นอกจากนี้ยังมีการดื่มเหล้ายาที่ผสมด้วยผงกำมะถันด้วย โดยเชื่อกันว่าจะสามารถป้องกันโรคภัยไข้เจ็บได้เป็นอย่างดี

พิธีการไหว้บ๊ะจ่าง

เทศกาลไหว้บะจ่าง นิยมไหว้ในตอนเช้า โดยไหว้ด้วย ธูป 3 ดอก หรือ 5 ดอก การไหว้ด้วยธูป 5 ดอกนั้น เพื่อระลึกถึงครูบาอาจารย์ พ่อแม่ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ให้เข้าหลัก 5 ธาตุ หรือ โหงวเฮ้ง ของจีน ประกอบด้วย ธาตุดิน ทอง น้ำ ไม้ และไฟ ซึ่งมีส่วนเกี่ยวกับวิถีชีวิตโดยตรง ในเมืองจีนยังคงความขลังตามประเพณีดั้งเดิมอยู่  โดยเขาจะเอาของไปไหว้ที่ริมแม่น้ำแล้วโยนบะจ่างลงไป แต่ถ้าเป็นการไหว้ในไทย ช่วงเช้าจะไหว้เจ้า ไหว้บรรพบุรุษตามปกติ แต่เพิ่มเติมบะจ่างเข้ามาด้วย

ซึ่งในการไหว้ครั้งนี้ทุกคนอาจเตรียม บ๊ะจ่างเป็นเลขคู่ เช่น 2 ลูก 4 ลูก 6 ลูก หรือ 8 ลูกก็ได้ (เนื่องจากคนจีนเชื่อว่า เลขคี่เป็นพลังหยาง วันที่ 5 เดือน 5 เท่ากับพลังหยางซ้อนกัน จึงต้องมีพลังหยินจากเลขคู่ มาเพื่อสร้างสมดุลกัน) พร้อมกับ น้ำชา 5 ถ้วย และ ผลไม้มงคล 5 อย่าง มาตั้งโต๊ะไหว้ ได้แก่ ส้ม แอปเปิ้ลแดง สาลี่ แก้วมังกร และกล้วยหอม เพื่อเพิ่มความเป็นสิริมงคลให้แก่ครอบครัวอีกด้วย

เทศกาลไหว้บ๊ะจ่างนอกจากจะเป็นเทศกาลรำลึกถึงขุนนางผู้ซื่อสัตย์ ก็ยังเป็นอีกหนึ่งประเพณีที่ทำให้คนตระหนักได้ว่า หากตั้งมั่นในการทำความดี แม้จะโดนใส่ร้ายจนเสียชีวิตไปจากโลก ก็ยังมีความดีหลงเหลือไว้ให้คนรุ่นหลังระลึกถึง

เนื้อหาอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง

เทคนิคตั้งโต๊ะ ไหว้บ๊ะจ่าง กุศโลบายถนอมอาหารและการแสดงความกตัญญู