ในช่วงเทศกาลตรุษจีนนี้ ประเทศเพื่อนบ้านของไทยเราที่มีการเฉลิมฉลองในช่วงวันขึ้นปีใหม่จีนอย่างยิ่งใหญ่ที่มีอัตลักษณ์ในแบบฉบับของตัวเองเก๋กู๊ดไม่แพ้ใคร ก็คือ เวียดนาม ค่ะ เราจึงอยากชวนคุณมาทำความรู้จักกับ “ตรุษญวน” หรือ “ตรุษเวียดนาม” ที่ในภาษาเวียดนามเรียกว่า “เต๊ด เหวียน ด๋าน ” หรือวันขึ้นปีใหม่เวียดนาม โดยจะเริ่มขึ้นในวันที่ 23 เดือน 12 ตามปฏิทินจันทรคติของเวียดนาม ซึ่งจะตรงกับช่วงวันตรุษจีน ทั้งนี้เป็นเพราะจีนเคยปกครองประเทศเวียดนามอยู่นับพันปี จึงซึมซับได้รับอิทธิพลทางวัฒนธรรมจีนอยู่ในหลายๆ ด้าน ทั้งสถาปัตยกรรม การแต่งกาย ขนบธรรมเนียมประเพณี หรือแม้แต่อาหาร ตรุษจีน ก็จะมีขนมเข่ง ขนมเทียน ทางฝั่งเวียดนามก็จะมี Bánh Chưng (บั๊ญจึง) คนไทยเชื้อสายเวียดนามแถบลุ่มแม่น้ำโขงจะเรียกว่า “ข้าวต้มญวน” หรือ “ข้าวต้มมัดเวียดนาม” เมนูมงคล ที่ 1 ปีจะมีโอกาสได้ลิ้มรสกันแค่เพียง 1 ครั้งในช่วงตรุษเท่านั้น บางท้องถิ่นเรียกว่า Bánh tét (บั๊ญเต๊ด แปลว่า ขนมวันปีใหม่) เพื่อใช้ตั้งไหว้บรรพบุรุษและเป็นของฝากญาติ เนื่องจากเป็นเมนูที่มีขั้นตอนการทำที่ยุ่งยาก โดยชาวเวียดนามสมัยโบราณนิยมห่อข้าวต้มญวนกันเองแทนการซื้อมาไหว้ เพื่อที่จะได้รวมญาติพี่น้องมาช่วยกันห่อข้าวต้มมัด และเป็นวิธีการสร้างกิจกรรมในครอบครัว เช่นเดียวกับกุศโลบายในการรวมตัวห่อบ๊ะจ่าง เมนูมงคลของชาวจีน ที่ในสมัยโบราณมักจะร่วมด้วยช่วยกันห่อเองภายในครอบครัว มากกว่าการซื้อหามาไหว้ดังเช่นทุกวันนี้ ถือเป็นประเพณีของชาวเวียดนามที่ทำกินกันในเทศกาลตรุษ โดยสามารถเก็บไว้ประมาณ 1 อาทิตย์ และถ้าเก็บไว้ในตู้เย็นก็จะยืดอายุทำให้เก็บได้ประมาณ 1 เดือน
สำหรับส่วนผสมเมนูข้าวต้มญวน (บั๊ญจึง) ได้แก่ ข้าวเหนียว เนื้อหมูสามชั้น ถั่วเหลือง เกลือ พริกไทยป่น วิธีทำเริ่มจากนำข้าวเหนียวแช่น้ำจนได้ที่ นำมาเทใส่ใบตอง ใส่หมู ถั่วเหลือง แล้วห่อด้วยใบตองหรือในเวียดนามจะใช้ ใบ “ลา โด่ง” (la đồng)ห่อให้เป็นรูปทรงสี่เหลี่ยมจัตุรัสและมัดด้วยตอก ต้มในหม้อใช้ไฟอ่อนๆ ตั้งไว้อย่างน้อย 72 ชั่วโมง โดยต้องหมั่นเติมไฟและต้องหมั่นดูน้ำให้ท่วมอยู่เสมอ จากนั้นตักขึ้นมาวางเรียงรายบนโต๊ะที่แข็งแรง ถ้าเป็นโต๊ะหินก็จะดีมากเหมาะแก่การทำในขั้นตอนต่อไป จากนั้นให้นำแผ่นหินที่มีน้ำหนักมากมาทับเพื่อรีดน้ำให้ออกจากภายในของขนม ก่อนนำไปล้างน้ำให้เปลือกรอบนอกของบั๊ญจึง สะอาดน่ากิน โดยถ้าใส่ตู้เย็นก็สามารถเก็บได้เป็นเดือนโดยไม่เน่าเสีย และสามารถนำมาหั่นเป็นแว่นแล้วนำมาทอดพอเหลือง
สาเหตุที่บั๊ญจึงมีรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส นั่นก็เป็นเพราะว่า ชาวเวียดนามในสมัยก่อนมีทัศนคติว่า “ท้องฟ้ากลม พื้นดินสี่เหลี่ยม” บั๊ญจึงจึงมีรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสเปรียบเช่นพื้นแผ่นดิน ส่วนขนมที่เป็นตัวแทนท้องฟ้าก็คือ “บั๊ญใหย่” ทำจากข้าวเหนียวนึ่ง รูปวงกลม ซึ่งหมายถึงพระอาทิตย์ สะท้อนคติเรื่องจักรวาลที่ประกอบไปด้วย ฟ้าและดิน เคล็ดลับการกินบั๊ญจึงให้อร่อยยิ่งขึ้นคือ ให้กินคู่กับผักดอง หรือ Dưa Món (เซือ หมอน) ถึงจะได้รสชาติที่อร่อยมาก
บั๊ญจึงเปรียบเป็นตัวแทนของแม่ ตัวแทนของความงดงามและความละเอียดอ่อนดังขั้นตอนการห่อขนมที่ยุ่งยากพอสมควร
บั๊ญจึงถูกห่อด้วยใบลาโด่งสีเขียว เมื่อต้มจนสุกแล้วเมื่อเปิดขนมออกมาจะมีสีเขียวอ่อนของต้นกล้าข้าว เปรียบดั่งต้นกล้าอันอ่อนนุ่มของชาวนา ทุ่งหญ้าอันเขียวชะอุ่มของเกษตรกรชาวไร่ ธรรมชาติอันสดชื่นที่ทุกคนปรารถนา
บั๊ญจึงห่อขึ้นเป็นรูปสี่เหลี่ยม แสดงถึงความซื่อสัตย์ ซื่อตรง เป็นธรรม ไม่คดในข้อ งอในกระดูก สี่เหลี่ยมแสดงถึงความเด็ดขาดในการตัดสินใจ
บั๊ญจึงถูกห่อด้วยด้วยใบลาโด่งอย่างน้อยๆ ก็ต้อง 4-5 ชั้น แสดงถึงจิตใจของผู้เป็นแม่ที่โอบอุ้มลูกสุดที่รักของตนเองไว้ตั้งแต่ลืมตาดูโลก แม่ยินดีทนทุกข์ทรมานเพื่อให้ลูกน้อยได้เติบใหญ่ประสบความสำเร็จสืบไป
วันตรุษญวนถือเป็นวันครอบครัว การกินบั๊ญจึงเพื่อรำลึกถึงแม่บังเกิดเกล้า ได้อยู่กับแม่อยู่กับพี่น้องพร้อมหน้าพร้อมตา
วิธีแกะบั๊ญจึงต้องใจเย็นๆ ค่อยๆ แกะ ใจร้อนจะอดกิน ต้องแกะใบหุ้มออกทีละชั้นๆ ตามลำดับขั้นตอน นั่นคือการสอนการทำงานอย่างมีความอดทน ละเอียดอ่อน และมีลำดับเป็นขั้นเป็นตอน
แม้กระทั่งวิธีการตัดแบ่งบั๊ญจึงเองก็มีวิธีเฉพาะตัวอันสื่อนัยยะถึงความเสมอภาคทางสังคมอย่างเด่นชัด โดยการตัดนั้นต้องใช้ตอกไม้ไผ่บางๆ ตัด เริ่มจากวางตอกใน 4 ด้าน 2 เส้นตั้งฉาก และ 2 เส้นวางทแยง จากนั้นตัดโดยการดึงตอกเข้าหากัน ผลที่ได้จะแบ่งบั๊ญจึงออกเป็น 8 ส่วน เพื่อให้มีทั้งข้าวเหนียวรอบนอก และส่วนไส้ของถั่วเขียวบดและหมูสามชั้นอย่างเสมอภาคกันทั้ง 8 ชิ้นนั่นเอง
ถ้าถามว่าข้าวต้มญวนสำคัญสำหรับคนเวียดนามอย่างไร ก็ถึงขนาดมีคำกล่าวกันว่า “ไม่ใช่ขึ้นปีใหม่ ถ้าไม่ได้กินบั๊ญจึง ” ต่อให้อยู่ไกลจากแผ่นดินแม่ขนาดไหน หากเป็นวันตรุษเวียดนามแล้วล่ะก็ ชาวเวียดนามก็ต้องหามากินจนได้เพื่อเป็นการเฉลิมฉลองระลึกถึงบ้านเกิดเมืองนอนและครอบครัวนั่นเองค่ะ
นอกจากบั๊ญจึงกับ บั๊ญใหย่ ที่ใช้เป็นขนมไหว้วันตรุษแล้ว ยังมีผลไม้มงคล 5 อย่าง ดังต่อไปนี้
“ผลเฝิตถู่” มีรูปร่างคล้ายนิ้วอันเรียวยาวของพระพุทธเจ้า ใช้ตั้งไหว้บูชาบรรพบุรุษ หมายถึงการมีสมาธิและตั้งจิตแน่วแน่ในความดี
“กล้วย 1 หวี” หมายถึงความเปราะบางและความไม่แน่นอนของชีวิต
“ส้มโอ” หมายถึงแผ่นดินหรือความบริบูรณ์
“ลูกพลับ” หมายถึงความรุ่งเรืองและจิตใจที่มั่นคง
และ “ส้ม” หมายถึงความรุ่งเรืองและความอุดมสมบูรณ์
โดยคนเวียดนามนิยมที่จะไหว้ด้วยผลไม้เพียง 5 ชนิด เท่านั้น เพราะคนเวียดนามถือว่า ชีวิตที่ดี จะต้องประกอบไปด้วย 5 สิ่งด้วยกันคือ ฐานะร่ำรวย เกียรติยศ อายุยืนยาว สุขภาพแข็งแรง และความสงบสุข
ว่าแล้วก็อยากชิมบั๊ญจึงกะเขาบ้าง แต่หาชิมในเวลานี้ในไทยได้ยากเหลือเกิน งั้นก็ขออินกับตรุษเวียดนามด้วยการกล่าวว่า “จุ๊ก หมื่ง นัม เหมย” (Chúc Mừng Nam Mới) แปลว่า “สวัสดีปีใหม่” ค่ะ
***อนึ่ง คำว่า “หมื่ง” ต้องอ่านออกเสียงให้มีไม้เอกอยู่ด้วย มิฉะนั้นความหมายก็จะเปลี่ยนไปเป็นอีกอย่างหนึ่งทันทีนะคะ แอดเตือนแล้วนะ !
เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง
ส่อง แฟชั่นตรุษจีนดารา จะกี่เพ้าหรือชุดแดงก็สับอยู่นะแม่
