ขอพรโชคลาภ ศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ริมคลองบางลำพู

กรุงเทพมหานครฯ | June 8, 2024July 31, 2024

ศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พระยาพิชัยดาบหัก และเจ้าแม่ทับทิม ตั้งอยู่ริมคลองบางลำพูในชุมชนตรอกบ้านพานถม โดยตั้งอยู่ใกล้กับวัดบวรนิเวศวิหาร เป็นศาลเจ้าที่ชาวบางลำพูเคารพนับถือ เป็นที่เลื่องลือถึงความศักดิ์สิทธิ์บันดาลโชคลาภ ซึ่งวันที่ 27 – 28 ธันวาคมของทุกๆ ปี จะมีงานเฉลิมฉลองวันขึ้นครองราชย์ของพระเจ้าตากสิน รวมทั้งมีการบูชาบวงสรวง และการแสดงต่างๆ

ความเป็นมา ศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

จากการบอกเล่าของผู้ใหญ่ในชุมชนว่า เดิมชาวจีนโพ้นทะเลได้อพยพมาจากเมืองจีนมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารของพระมหากษัตริย์ไทย โดยคนจีนที่มาตั้งถิ่นฐานในละแวกนี้เป็นชาวจีนเชื้อสายแต้จิ๋วอันเป็นคนท้องถิ่นในเขตเฉาซานทางภาคตะวันออกของมณฑลกวางตุ้งของประเทศจีน โดยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี หรือสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงมีเชื้อสายจีนแต้จิ๋ว จึงเป็นที่เคารพของคนไทยเชื้อสายจีนเป็นอย่างมาก

ทั้งนี้ธรรมเนียมการตั้งศาลเจ้าของชาวจีนนั้นก็เพื่อเป็นศูนย์กลางของชุมชน ดังนั้น ชาวไทยเชื้อสายจีนที่อยู่อาศัยในย่านบางลำพู จึงได้รวมตัวกันตั้งศาลขึ้นเพื่อเป็นที่ระลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เพื่อเป็นที่สักการะบูชาและยึดเหนี่ยวจิตใจ

นอกจากนี้ภายในศาลยังประดิษฐาน พระยาพิชัยดาบหัก ด้วยทรงเป็นทหารเอกคู่พระทัยของสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีที่มีความซื่อสัตย์สุจริตและกตัญญูกตเวที อันป็นค่านิยมของคนไทยเชื้อสายจีนที่ยึดถือ สำหรับการเคารพและสักการะพระยาพิชัยดาบหักของชาวไทยเชื้อสายจีนในย่านบางลำพู เพื่อต้องการจะสื่อถึงความกตัญญูและสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระมหากษ้ตริย์ไทยและประเทศไทยที่ได้ให้ที่พักพิง และได้มีการอัญเชิญ เจ้าแม่ทับทิม อันเป็นเทวนารีเป็นที่เคารพบูชาของชาวจีนโพ้นะเล โดยมีการตั้งรูปเคารพบูชารวมไว้ในศาลเดียวกัน

ความหมายของสถาปัตยกรรมศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

บทอาราธนาดวงพระวิญญาณ

(ตั้งนะโม 3 จบ)
โอม สิโน ราชาเทวะ ชะยะตุภะวัง สัพพะศัตรู วินาสสันติ

บทถวายเครื่องสักการะ

(ตั้งนะโม 3 จบ)
โอม สิโน ราชาเทวะ นะมามิหัง

เดิมศาลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช พระยาพิชัยดาบหัก และเจ้าแม่ทับทิม เป็นศาลไม้ ตั้งอยู่ในทุ่งริมคลองบางลำพู นอกเขตกำแพงพระนคร โดยมีทำเลที่ตั้งอยู่บริเวณโรงควบคุมคุณภาพน้ำรัตนโกสินทร์ ของสำนักระบายน้ำ กรุงเทพมหานคร ที่ตั้งอยู่เยื้องกับศาลในปัจจุบัน โดยทางกรุงเทพมหานครได้มีการเวนคืนที่ดินและย้ายศาลออกจากบริเวณเดิม โดยนำมาตั้งอยู่บริเวณริมคลองลำพูอันเป็นที่ตั้งของศาลในปัจจุบัน

ชาวไทยเชื้อสายจีนที่อาศัยในชุมชนตรอกบ้านพานถมจึงได้ร่วมใจกันระดมทุนกันบูรณะศาลขึ้นมาใหม่เพื่อเป็นสิริมงคลและเป็นที่สักการะบูชา โดยศาลใหม่เป็นศาลชั้นเดียว ทำด้วยวัสดูปูนและมุงกระเบื้องหลังคาดินเผา โดยมีลักษณะสถาปัตยกรรมลักษณะคล้ายโบสถ์ไทย แต่ตกแต่งหลังคาและเสาคล้ายศาลเจ้าจีน โดยที่ลวดลายต่างสอดแทรกสัญลักษณ์ เรื่องราว และคติความเชื่อของชาวชุมชนตรอกบ้านพานถมได้อย่างน่าสนใจ

ลักษณะหลังคาของศาลนั้น ได้สอดแทรกสัญลักษณ์ต่างๆ ที่น่าสนใจคือการนำเอาสัญลักษณ์ตรีศูลย์เป็นตราประจำรัชกาลของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชที่ปรากฏบนเงินพดด้วงในสมัยอาณาจักรธนบุรีไว้บริเวณหน้าจั่ว เพื่อสื่อความหมายว่าเป็นศาลของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช ซึ่งเงินพดด้วงในสมัยอาณาจักรธนบุรีมีสัญลักษณ์ตรีศูลย์เป็นตราประจำรัชกาล

นอกจากนี้ยังมีรูปค้างคาว และดอกไม้ประดับ โดยคนจีนมีความเชื่อว่าค้างคาวเป็นสัตว์ที่มีอายุยืนยาว และเป็นสัตว์ที่มีความทรนงในศักดิ์ศรี จากนิสัยของค้างคาวที่เมื่อเวลาใกล้สิ้นใจจะหลบซ่อนตนเองไม่ให้ผู้ใดเห็น ดังนั้น การใช้สัญลักษณ์รูปค้างคาว จึงหมายถึง การสรรเสริญสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชให้มีอายุยืนนาน รวมถึงการนับถือและยกย่องในพระจริยวัตรของพระองค์ ส่วนเสือบนขอบหลังคาศาลสื่อถึงปีนักษัตรของปีพระราชสมภพของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชนั่นเอง