พระโกศมีกี่ประเภท ใช้กับใครบ้าง ?
พระโกศจันทน์พระบรมศพพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์ไทย (รัชกาลที่ 9) แห่งราชวงศ์จักรี
พระบรมโกศ , พระโกศ และ โกศ คือที่ใส่พระบรมศพ พระมหากษัตริย์ พระบรมราชินี และพระบรมวงศ์ กับโกศที่พระราชทานสำหรับศพข้าราชการผู้มีบรรดาศักดิ์สูง ตามคตินิยมของพราหมณ์ที่เชื่อว่า ต้องตั้งพระบรมศพ ,พระศพ และ ศพที่มีบรรดาศักดิ์สูง ในท่ายืน, นั่ง, คุกเข่า หรือกอดเข่าประสานมือ เพื่อส่งดวงพระวิญญาณ /วิญญาณกลับสู่สรวงสวรรค์ แล้วเช่นนี้ พระโกศมีกี่ประเภท เรามาหาคำตอบกัน
พระโกศ โกศ เป็นเครื่องแสดงถึงฐานันดรศักดิ์ และถวายเกียรติ หรือให้เกียรติแก่ผู้เสียชีวิต โดยพระโกศ และโกศ แบ่งตามลำดับยศมีอยู่ 14 อย่างประกอบด้วย
- พระโกศทองใหญ่ ใช้กับพระมหากษัตริย์ พระอัครมเหสี พระยุพราช สยามมกุฏราชกุมาร สยามบรมราชกุมารี พระบรมราชชนนี พระบรมราชชนก ผู้ทรงโปรดเกล้าฯ พระราชทานเป็นพิเศษ
- พระโกศทองรองทรง (นับเสมอด้วย พระโกศทองใหญ่) ใช้กับพระมหากษัตริย์ พระอัครมเหสี พระยุพราช สยามมกุฏราชกุมาร สยามบรมราชกุมารี พระบรามราชชนนี พระบรมราชชนก ผู้ทรงโปรดเกล้าฯพระราชทานเป็นพิเศษ
- พระโกศทองเล็ก ใช้กับ สมเด็จเจ้าฟ้า (ชั้นเอก)
- พระโกศทองน้อย ใช้กับ สมเด็จเจ้าฟ้า (ชั้นโท – ตรี) ,สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้า (กรมพระยา) และ สมเด็จพระสังฆราชเจ้า
- พระโกศกุดั่นใหญ่ ใช้กับสมเด็จพระสังฆราช
- พระโกศกุดั่นน้อย ใช้สำหรับ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้า ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ที่เสียชีวิตขณะดำรงตำแหน่ง ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ ขุนนางชั้น สมเด็จเจ้าพระยา หรือ เทียบเท่า
- พระโกศมณฑปใหญ่ ใช้กับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นทุติยจุลจอมเกล้าขึ้นไป หรือ ทรงกรม
- พระโกศมณฑปน้อย ใช้กับ พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ปฐมจุลจอมเกล้า ประธานองคมนตรี องคมนตรี ที่เสียชีวิตขณะดำรงตำแหน่ง,ขุนนางชั้น เจ้าพระยา (ชั้น สุพรรณบัฎ) หรือ เทียบเท่า
- พระโกศไม้สิบสอง ใช้กับ พระองค์เจ้าฝ่ายกรมพระราชวังบวรสถานมงคล / สถานภิมุข , รัฐมนตรีว่าการกระทรวงที่เสียชีวิตขณะดำรงตำแหน่ง , สมเด็จพระราชาคณะ , ขุนนางชั้นเจ้าพระยา (ชั้นสัญญาบัฎ / หิรัญบัฎ) หรือ เทียบเท่า
- พระโกศราชวงศ์ ใช้กับพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า หม่อมเจ้า ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ประถมาภรณ์มงกุฎไทย ขึ้นไป / เครื่องราชอิสริยาภรณ์ ทุติยจุลจอมเกล้า
- โกศราชนิกุล ใช้กับ ราชสกุล ราชินิกุล ที่ได้รับพระราชทาน โกศโถ ให้เปลี่ยนมารับพระราชทาน โกศราชนิกุล แทน
- โกศเกราะ ใช้กับ ผู้ที่ได้รับพระราชทานโกศโถ โกศแปดเหลี่ยม แต่ มีรูปร่างใหญ่ มิสามารถลงลองสามัญได้ ก็ให้ใช้ โกศเกราะ แทน
- โกศแปดเหลี่ยม ใช้กับ พระราชาคณะชั้นเจ้าคณะรอง คุณท้าวนางสนองพระโอษฐ์ เจ้าจอมมารดา หม่อมเจ้าที่ไม่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ถ้าจะทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯพระราชทานโกศจะได้รับพระราชทาน โกศแปดเหลี่ยม ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ประถมาภรณ์ช้างเผือก ขึ้นไป ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ ขุนนางชั้น พระยาพานทอง หรือ เทียบเท่า
- โกศโถ ใช้กับ พระราชาคณะชั้นธรรม ผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ ประถมาภรณ์มงกุฎไทย ปฐมดิเรกคุณาภรณ์ ทุติยจุลจอมเกล้า ขุนนางชั้น พระยา หรือ เทียบเท่า
การใช้โกศบรรจุพระบรมศพ พระศพ และ ศพขุนนางชั้นผู้ใหญ่มีธรรมเนียมทำกันมานานแล้ว โกศนั้นมีชั้นเชิงแตกต่างกัน การที่ไทยใช้โกศนี้ไม่มีผู้ใดทราบว่าเริ่มแต่สมัยใด สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ตรัสเล่าให้ว่า “น่าจะเป็นแต่สมัยที่ไทยโบราณยังเป็นชนที่ไม่มีถิ่นประจำและเร่ร่อนอยู่ จึงต้องเอาศพของพ่อเมืองขึ้นเกวียนไปด้วย และตั้งในเกวียนตั้งตามแบบโกศง่ายกว่าหีบยาว ๆ”
ภาพโดย วิชาญ โพธิ
