เป็นที่ถกเถียงกันมานานกับ ซอสพริกศรีราชา จนตอนนี้ได้โด่งดังในสหรัฐอเมริกา มีรสชาติที่โดดเด่น สามารถนำไปหมักปีกไก่ Honey Sriracha Wings จนไปเป็นรสใหม่ของร้านพิซซ่าไปแล้ว ทั้งที่ชื่อก็สุดจะไทยๆ แต่คนอเมริกายังคิดว่าซอสพริกศรีราชาต้นตำหรับอยู่ที่ประเทศเวียดนาม ซึ่งข้อเท็จจริงนั้นจะเป็นอย่างไรกันแน่ ขอลองสืบค้นหาข้อมูลเพื่อให้หายสงสัยกัน
ซอสพริกศรีราชา เป็นซอสพริกที่ผลิตขึ้นครั้งแรกเพื่อรับประทานกับอาหารที่ร้านอาหารทะเล โดยมีรสชาติที่มีเอกลักษณ์และอร่อย คนแถวนั้นจึงเรียกชื่อซอสพริกว่าศรีราชา ตั้งชื่อตาม อำเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี จนกลายเป็นที่พูดถึงว่า กินซอสพริกต้อง “ซอสพริกศรีราชา” เท่านั้น เป็นคำพูดที่ติดปากมาเรื่อยๆ จนซอสพริกศรีราชานี้โด่งดังและจะพบได้ทั่วไปในร้านอาหารเอเชียหลายแห่ง และพบว่ามีในบ้านชาวอเมริกันและชาวยุโรป
ข้อเท็จจริงฝั่งไทย
(ซอสศรีราชาพานิช)
ในประเทศไทยนิยมมาทานกันเป็นน้ำจิ้ม ส่วนต่างประเทศมักจะนำไปเป็นเครื่องปรุงรสของอาหารรวมถึงในประเทศเวียดนามด้วยเช่นกัน และในวิกิพีเดียได้ระบุไว้อีกด้วยว่า “ซอสพริกศรีราชาที่ไทยผลิตเจ้าแรกที่มีการตลาดรวม เป็นของศรีราชาพานิช ถูกควบกิจการโดย บริษัท ไทยเทพรส จำกัด (มหาชน) ซึ่งขายสินค้าต่อไปโดยเปลี่ยนไปใช้ชื่อ “ภูเขาทองศรีราชาพานิช” มีชื่อภาษาอังกฤษว่า “Sriraja Panich Chilli Sauce” ศรีราชาได้รับความนิยมในสหรัฐอเมริกาโดยหูยฟงฟูดส์ ซอสนี้เดิมมีกลุ่มเป้าหมายคือ ชาวเอเชีย-อเมริกัน ซอสนี้ยังรู้จักกันในชื่อ ซอสไก่ตัวผู้ เพราะบนฉลากของซอสเป็นรูปไก่ตัวผู้ ซอสนี้ได้รับความนิยมเพิ่มขึ้นอย่างมากจนกระทั่งมีตำราอาหารบางเล่มนำเสนอวิธีทำอาหารที่ต้องใช้ศรีราชาเป็นเครื่องปรุงรสหลัก บองอะเปะดีสต์ระบุว่า มันเป็นหนึ่งในเครื่องปรุงหลักของพวกเขาใน พ.ศ. 2553”
แต่อย่างไรก็ตามชาวอเมริกันยังคงคิดว่าซอสศรีราชาต้นตำหรับอยู่ที่เวียดนาม เพราะซอสพริกศรีราชาดังในอเมริกาเพราะคนเวียดนาม เนื่องจากก่อนหน้านั้น ซอสพริกศรีราชาโด่งดังมากๆ โดยเริ่มมาจากปากต่อปาก เรียกชื่อซอสพริกตามชื่ออำเภอไปต่อๆ กัน จนกลายเป็นชื่อซอสพริกไปโดยปริยาย จนคนเวียดนามที่มักจะใช้ซอสนี้ปรุงรสอยู่ในอาหารเวียดนามอยู่แล้ว
ข้อเท็จจริงฝั่งเวียดนาม
(ซอสศรีราชาตราไก่)
เริ่มต้นด้วย David Tran ชาวเวียดนาม ได้อพยพไปยัง USA เมื่อปี 1978 ต่อมาในในปี 1980 ได้เริ่มผลิตซอสพริกที่ใช้ชื่อ Sriracha ภายในโรงงานชื่อ Huy Fong ภาย โดยอ้างว่า Shiracha เป็นชื่อเรือไต้หวันที่นั่งจากเวียดนามไปอเมริกา ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา ทั้งชื่อ Sriracha เอง และชื่อเล่นว่า “Cock Sauce” เพราะ Logo ข้างขวดเป็นตราไก่ โด่งดังและเป็นที่รู้จัก มีทุกครัวเรือน
Siricha ของบริษัท Huy Fong เกิดขึ้นเมื่อประมาณ 30 ปีมานี้เอง และ ในขณะที่ “ ซอสพริกศรีราชา ” ของไทย ขายมาแล้วกว่า 50 ปี นี้ก็เป็นเรื่องราวและที่มายังเป็นข้อโต้แย่งกันอยู่ทั้งในไทยและต่างประเทศ แต่ถ้ามองในทางที่เวียดนามไม่ได้แย่งชื่อซอสไทยมาจดทะเบียนในอเมริกา แต่ชาวเวียดนามเองอาจจะคิดแค่ว่าซอสพริกศรีราชาเป็นแค่ชื่อชนิดที่เรียกแทนตัวซอสเท่านั้น ไม่ใช่ Logo แต่ต้นกำเนิดก็อยู่ที่ประเทศไทยของเราอยู่ดี แต่เป็นเพราะความบังเอิญหรืออย่างไรก็แล้วแต่นั้น เราก็ยังเสียดายที่ต้นตำหรับจากไทยเสียโอกาสที่แจ้งชื่อในต่างชาติ
ซึ่งกรมทรัพย์สินทางปัญญา ได้ชี้แจงผ่านเว็บไซต์ว่าใครเป็นเจ้าของสิทธิ์ชื่อ “ซอสพริกศรีราชา” ซึ่งอธิบายว่า คำว่าศรีราชา เป็นชื่อในอำเภอหนึ่งของจังหวัดชลบุรีและถือเป็นชื่อทางภูมิศาสตร์ “ไม่สามารถจดทะเบียนเครื่องหมายการค้า เพื่อถือสิทธิ์แต่เพียงผู้เดียวได้” แต่ผู้ประกอบการสามารถใช้คำว่า “ซอสพริกศรีราชา” บรรยายสินค้าโดยจะต้องมีโลโก้หรือเครื่องหมายการค้าของตนกำกับด้วยเสมอ
ดังนั้นในอนาคตสามารถบอกได้ว่า พริกที่ปลูกใน อ.สรีราชา มีความโดดเด่นเป็นเอกลักษณ์ หรือมีลักษณะพิเศษต่างจากพริกแหล่งอื่นสามารถขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) ในประเทศไทย ซอสพริกที่ไม่เข้าเกณฑ์และกรรมวิธีการทำซอสพริกศรีราชาจะไม่สามารถใช้ชื่อนี้ได้
