กลอนแปด ที่เรียนและท่องจำกันมายาวนาน ตั้งแต่สมัยประถมศึกษาจนถึงระดับมัธยมศึกษา แต่หลายคนก็คืนความรู้คุณครูกันไปหมดแล้ว เพราะไม่ค่อยได้นำมาใช้ วันนี้ทีนเอ็มไทยขอนำความรู้เรื่องกลอน กลอนแปดคืออะไร? ลักษณะแผนผังกลอนแปด ที่ควรรู้ บทหนึ่งมีกี่บาท การสัมผัสนอกสัมผัสใน และการกำหนดเสียงคำท้ายวรรคสำคัญใช้เสียงไหนได้ไม่ได้ มาติดตามกันเลยค่ะ
กลอนแปด คืออะไร?
กลอนแปด คือ คำประพันธ์ชนิดหนึ่งที่ได้รับความนิยมกันทั่วไป เพราะเป็นร้อยกรองชนิดที่มีความเรียบเรียงง่ายต่อการสื่อความหมาย และสามารถสื่อได้อย่างไพเราะ ซึ่งกลอนแปดมีการกำหนดพยางค์และสัมผัส หนึ่งในรูปแบบของกลอนแปดก็คือ รูปแบบกลอนแปดของสุนทรภู่ ซึ่งความแพรวพราวด้วยสัมผัสใน และขนบดังกล่าวนี้ก็ได้รับการสืบทอดต่อมาในงานกวีนิพนธ์ยุคหลังๆ กระทั่งปัจจุบัน
ตามหลักฐานทางวรรณคดีไทย กลอนแปด พบครั้งแรกในกลบทศิริวิบุลกิตติ สมัยอยุธยาตอนปลาย ซึ่งค้นพบกันว่าจังหวะและลีลาลงตัวที่สุด จึงมีคนแต่งแบบนี้มากที่สุด และผู้ที่ทำให้กลอนแปด รุ่งเรืองที่สุดคือท่าน สุนทรภู่ ที่ได้พัฒนาเพิ่มสัมผัสอย่างเป็นระบบ ซึ่งใกล้เคียงกับกลบทมธุรสวาทีในกลบทศิริวิบุลกิตติ์
ลักษณะแผนผังกลอนแปด
กลอนแปด บทหนึ่งประกอบด้วย 2 บาท บาทละ 2 วรรค วรรคละ 8 คำ (ลองนับ 8 คำจริงไหม?) ตามผัง ดังนี้
การสัมผัสนอก คือ ให้มีสัมผัสระหว่างคำสุดท้ายวรรคหน้ากับคำที่สามของวรรคหลังของทุกบาท และให้มีสัมผัสระหว่างบาทคือคำสุดท้ายของวรรคที่สองสัมผัสกับคำสุดท้ายวรรคที่สาม ส่วนสัมผัสระหว่างบท กำหนดให้คำสุดท้ายของบทแรก สัมผัสกับคำสุดท้ายวรรคที่สองของบทถัดไป
การสัมผัสใน คือ ไม่บังคับ แต่หากจะให้กลอนสละสลวยควรมีสัมผัสระหว่างคำที่สามกับคำที่สี่ หรือระหว่างคำที่ห้ากับคำที่หกหรือคำที่เจ็ดของแต่ละวรรค
หลักการใช้เสียงวรรณยุกต์
- คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ใช้เสียง สามัญ เอก โท ตรี จัตวา แต่ไม่นิยมเสียงสามัญ
- คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ห้ามใช้เสียง สามัญ หรือ ตรี นิยมใช้เสียง จัตวา เป็นส่วนมาก
- คำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ห้ามใช้เสียง เอก โท จัตวา นิยมใช้เสียง สามัญ หรือ ตรี
- คำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ห้ามใช้เสียง เอก โท จัตวา นิยมใช้เสียง สามัญ หรือ ตรี
-
ตัวอย่างกลอนแปด
- – กลบทมธุรสวาที ในกลบทศิริวิบุลกิตติ์ , หลวงปรีชา (เซ่ง)
อตีเตแต่นานนิทานหลัง มีนกรังหนึ่งกว้างสำอางศรี
ชื่อจัมบากหลากเลิศประเสริฐดี เจ้าธานีมียศกิต์มหิศรา
ดำรงภพลบเลิศประเสริฐโลกย์ เปนจอมโจกจุลจักรอรรคมหา
อานุภพปราบเปรื่องกระเดื่องปรา- กฎเดชาเป็นเกษนิเวศน์เวีย
– นิราศภูเขาทอง – สุนทรภู่
ถึงบางพูดพูดดีเป็นศรีศักดิ์ มีคนรักรสถ้อยอร่อยจัด
แม้นพูดชั่วตัวตายทำลายมิตร จะชอบผิดในมนุษย์เพราะพูดจา
