บุหรี่ไฟฟ้า : แม้ดูไม่ร้าย แต่ข้างในร้ายกว่าที่คิด เปิดความจริงของ ‘พอด’ ซ่อนร้าย
“อยากลองเพราะเพื่อนชวน”
“เห็นเขาทำกัน เลยอยากรู้ว่ามันเป็นยังไง”
“แค่ลอง ไม่ติดหรอกมั้ง”
“ก็แค่กลิ่นผลไม้ มันไม่อันตรายหรอก”
“ดูเท่ดี อยากลองสักครั้ง”
นี่คือประโยคคุ้นหูที่เราได้ยินจากเด็กวัยรุ่นจำนวนมากในยุคนี้ และสิ่งที่พวกเขา “ลอง” ก็คือ บุหรี่ไฟฟ้า สินค้ารูปแบบใหม่ที่กำลังล่อลวงเยาวชน ซึ่งเบื้องลึกเบื้องหลังนั้นไม่ใช่แค่เรื่องของ “เพื่อนชวน” หรือ “อยากลอง” ตามกระแสเท่านั้น แต่คือผลลัพธ์ของกลลวงการตลาดที่ถูกออกแบบมาอย่างแยบยลโดยมุ่งเป้าหมายไปที่ “เด็กและเยาวชน”
● รูปลักษณ์ ถูกออกแบบให้คล้ายของใช้ทั่วไป เช่น แฟลชไดร์ฟหรือปากกา สีสันสดใส ดูน่ารัก ชวนใช้ พกพาง่าย จนผู้ใหญ่บางคนยังแยกไม่ออก
● กลิ่นรส หวานหอมแบบขนมหรือลูกอม ดึงดูดเด็กและทำให้เข้าใจผิดว่า “ไม่อันตราย”
● นิโคติน ถูกใส่ในระดับที่ดูเหมือนน้อย แต่ใช้สูตรดูดซึมไว ทำให้ “ติดเร็วแบบไม่รู้ตัว”
นอกจากนี้ยังมีการให้ข้อมูลบิดเบือนไม่ครบถ้วน นำเสนอแต่ภาพด้านบวก เช่น การโฆษณาว่าเป็นนวัตกรรมที่ช่วยให้เลิกบุหรี่ได้ง่ายขึ้น และปลอดภัยกว่าบุหรี่ธรรมดา แต่เมื่อสำรวจลึกลงไปพบว่าคนที่เลิกบุหรี่ด้วยบุหรี่ไฟฟ้า กลับไปติดบุหรี่ไฟฟ้าแทน และจากผลทางการแพทย์การเปลี่ยนจากบุหรี่ธรรมดามาติดบุหรี่ไฟฟ้า ก็อาจไม่ใช่ทางออกที่ปลอดภัยอย่างที่โฆษณา เพราะอันตรายจากบุหรี่ไฟฟ้านั้น ส่งผลกระทบต่อปอด หัวใจ และระบบประสาทอย่างชัดเจน
วันนี้ไม่ใช่แค่เด็กมัธยมเท่านั้นที่เข้าใกล้บุหรี่ไฟฟ้า แต่แม้แต่เด็กประถมก็เริ่มมีโอกาสสัมผัสกับสินค้านี้ผ่านเพื่อน รุ่นพี่ หรือโลกออนไลน์
“พี่เขาให้ลองดู…มันหอมเหมือนลูกอม”
“เพื่อนในห้องมีอันหนึ่ง สีรุ้ง น่ารักมาก”
“หนูเห็นในคลิป TikTok เขาบอกว่าไม่อันตราย”
เด็กๆ อาจยังรู้ไม่เท่าทันว่าเบื้องหลังความสดใสนั้นคือ สารเสพติดตัวร้าย ที่ทำลายสมองและปอดแบบเงียบๆ และรวดเร็ว
นิโคติน: ศัตรูสมองของวัยเรียน ทำลายเซลล์สมอง
หนึ่งในสารอันตรายหลักในบุหรี่ไฟฟ้าคือนิโคติน
ซึ่งจะเข้าไปรบกวนการทำงานของระบบประสาทและสมอง โดยเฉพาะวัยเด็กและวัยรุ่นซึ่งถือเป็น “ช่วงเวลาทอง” ที่สมองกำลังพัฒนาอย่างต่อเนื่องทุกวัน
● 10 วินาทีแรกสมองก็เริ่มเสียหาย นิโคตินจากการสูบบุหรี่ไฟฟ้าหนึ่งครั้ง สามารถพุ่งตรงถึงสมองได้ใน 10 วินาที
● ยิ่งทันสมัย ยิ่งอันตราย บุหรี่ไฟฟ้ารุ่นใหม่ๆ จำนวนมากผสมสาร nicotine salts หรือนิโคตินแบบเกลือ ซึ่งมีความเข้มข้นของนิโคตินสูงเป็นพิเศษ ทำให้ดูดซึมเข้ากระแสเลือดเร็วและแรงกว่าแบบเดิมหลายเท่า
● ทำลายสารสื่อประสาทที่อยู่ในสมอง นิโคตินก็คือตัวร้ายที่แอบแทรกตัวเข้าไปเปรียบเสมือนการตัดสายไฟในสมองทีละเส้น จนทำให้สารเคมีในสมองทำงานผิดปกติไป สมาธิสั้นลง ความจำเสื่อมถอย คิดวิเคราะห์แย่ลง อารมณ์แปรปรวน เสี่ยงต่อภาวะซึมเศร้า หรือมีพฤติกรรมเสี่ยงอื่น ๆ ตามมา
● ความสุขลวงตา นิโคตินยังหลอกสมองให้หลั่ง “โดพามีน” หรือสารแห่งความสุข แต่เป็นวิธีที่ผิดธรรมชาติ ทำให้สมองเสพติดความรู้สึกดี จนอยากสูบอีกเรื่อยๆ
แค่การสูบเพียงไม่กี่ครั้งจึงอาจทำลายสมองและอนาคตของเด็กคนหนึ่งไปตลอดชีวิต
ไม่ใช่แค่สมอง…แต่ “ปอด” ก็เสียหาย จากสารเคมีอันตราย
นอกจากนิโคตินตัวร้าย ในบุหรี่ไฟฟ้ายังอัดแน่นไปด้วยสารเคมีอันตรายมากมายที่ทั้ง “ตั้งใจใส่” และ “แอบแฝง” มาด้วยกัน ทำให้ปอดเสียหายโดยไม่รู้ตัว:
● สารพิษสารหนู และสารโลหะหนักแอบแฝงในน้ำยา อย่างสารหนู เบนซีน และโลหะหนัก เช่น ตะกั่ว นิกเกิล ดีบุก แคดเมียม โคบอลต์ โครเมียม เหล็ก ทองแดง และสังกะสี โดยถูกถ่ายโอนจากขดลวดความร้อนไปยังน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้า ทั้งหมดนำไปสู่โรคทางเกี่ยวกับทางเดินหายใจ มะเร็งปอด มะเร็งผิวหนัง และมะเร็งกระเพาะปัสสาวะได้
● โพรพิลีนไกลคอล (Propylene Glycol) ถูกเติมในน้ำยาเพื่อสร้างควันและความรู้สึกคล้ายการสูบบุหรี่จริง แต่ทำให้คอแห้ง ไอ แน่นหน้าอก และระคายเคืองผิวหนังและดวงตา
● กลีเซอรีน (Glycerin) คือเบื้องหลังควันขาวหนาทึบที่ดูเหมือนไม่อันตราย แต่ เมื่อสูดเข้าไปจะเคลือบผิวปอด ทำให้ระคายเคือง และเสี่ยงปอดอักเสบเฉียบพลัน
● ฟอร์มาลดีไฮด์ (Formaldehyde) สารดองศพที่เกิดจากกระบวนการให้ความร้อนกับน้ำยา กลายเป็นสารระเหยรุนแรง ทำลายเยื่อบุทางเดินหายใจโดยตรง และเพิ่มความเสี่ยงต่อมะเร็งโพรงจมูก ลำคอ และปอด
● ฝุ่นพิษขนาดเล็กจิ๋วระดับ PM1.0 แฝงมากับควันบุหรี่ไฟฟ้า สามารถแทรกทะลุปอดเข้าสู่กระแสเลือดได้โดยตรง อาจส่งผลร้ายแรง เช่น ปอดอักเสบ หอบหืด โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง พังผืดในปอด และก่อให้เกิดโรคมะเร็ง
เมื่อผู้ปกครองไม่ทันระวัง…ภัยร้ายก็เข้ามาใกล้ตัว
แค่ลองไม่กี่ครั้งปอดอาจจะพังได้ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว มันคือความเสี่ยงที่เด็กๆ หลายคนไม่เคยรู้ และผู้ปกครองจำนวนมากก็ยังไม่ทันระวัง
ผู้ปกครองจำนวนไม่น้อยยังไม่ทันระวังหรือไม่รู้ว่า บุหรี่ไฟฟ้าในปัจจุบันมีหน้าตาอย่างไร กลิ่นเป็นแบบไหน หรือแม้แต่วิธีการใช้งาน หลายคนยังคิดว่า “ลูกเราไม่น่าไปยุ่งกับของพวกนี้หรอก” หรือ “ของแบบนี้คงไม่เข้ามาถึงโรงเรียน” ความเข้าใจเช่นนี้อาจทำให้เรามองไม่เห็นภัยที่อยู่ใกล้ตัวที่สุด เพราะบุหรี่ไฟฟ้าอาจอยู่ในกระเป๋า ในห้องนอนของลูก โดยที่ผู้ใหญ่ไม่เคยสังเกตเห็น
31 พ.ค. ของทุกปี องค์การอนามัยโลก (WHO) ประกาศให้เป็นวันงดสูบบุหรี่โลก โดยสาระสำคัญหรือประเด็นหลักในปีนี้ คือ “กระชากหน้ากากธุรกิจบุหรี่ บุหรี่ไฟฟ้า : นิโคตินเสพติด จน ตาย” สสส. และภาคีเครือข่ายเพื่อลดการสูบบุหรี่ไฟฟ้าในไทย อยากเชิญชวนประชาชนโดยเฉพาะกลุ่มเป้าหมายตระหนักถึงความอันตรายของบุหรี่ไฟฟ้าที่ซ่อนอยู่ภายใต้การออกแบบ การตลาดที่เชิญชวน ซึ่งเป็นภัยเงียบที่คุกคามสุขภาพของคนไทย โดยเฉพาะกลุ่มเยาวชน ให้มีภูมิคุ้มกันทางความรู้ และไม่ตกเป็นเหยื่อของกับดักล่อลวง
สำหรับผู้ที่กำลังสูบบุหรี่ไฟฟ้า หรือผู้ปกครองที่มีบุตรหลานใกล้ชิดกับบุหรี่ไฟฟ้า สามารถดาวน์โหลด “คู่มือบุหรี่ไฟฟ้า ภัยร้ายซ่อนลึก” เพื่อเข้าใจอันตรายที่แท้จริง และเริ่มต้นการปกป้องตัวเองและคนที่คุณรักตั้งแต่วันนี้ Link https://www.thaihealth.or.th/?p=368031
กดติดตามข้อมูลข่าวสาร แคมเปญที่น่าสนใจ และกิจกรรมดีๆ จาก สสส เพิ่มเติมได้ที่ :
Facebook : Social Marketing Thaihealth by สสส.
Line : @thaihealththailand
Tiktok: @thaihealth
Youtube: SocialMarketingTH
Website : Social Marketing Thaihealth
