รู้ก่อนทาน! ยานอนหลับคืออะไร ใช้ยังไงให้ปลอดภัย ลดผลข้างเคียง
เชื่อว่ามีคนจำนวนไม่น้อยกำลังประสบปัญหานอนไม่หลับ กระสับกระส่าย ตื่นกลางดึกเป็นประจำ หรือตื่นเร็วเกินไปแต่นอนต่อไม่ได้ จนทำให้ร่างกายอ่อนเพลีย ขาดสมาธิ กระทบต่อชีวิตประจำวัน และเริ่มมีปัญหาสุขภาพอื่น ๆ ตามมา การทานยานอนหลับเป็นอีกทางเลือกในการรักษาที่ช่วยให้นอนหลับได้อย่างมีคุณภาพมากขึ้น
แต่ก่อนกินยานอนหลับ ควรรู้ก่อนว่ายานอนหลับอันตรายไหม? ยานอนหลับมีผลข้างเคียงอะไร ควรเลือกยานอนหลับแบบไหนดีให้เหมาะกับแต่ละบุคคล และมีวิธีใช้อย่างไรให้ปลอดภัย ไม่กระทบต่อสุขภาพในระยะยาว? หาคำตอบทั้งหมดได้ในบทความนี้
ยานอนหลับคืออะไร แบ่งได้กี่กลุ่ม?
ยานอนหลับ (Sleeping pills) คือยาที่ออกฤทธิ์ต่อระบบประสาทส่วนกลาง หลังกินยานอนหลับจะช่วยลดความตื่นตัวของสมอง ทำให้รู้สึกสงบ ผ่อนคลาย และง่วงนอน จนผู้ป่วยที่มีปัญหาเรื่องการนอนหรือเป็นโรคนอนไม่หลับ สามารถเข้าสู่สภาวะหลับได้ง่ายขึ้น แล้วยานอนหลับมีอะไรบ้าง? ปัจจุบันยาช่วยให้หลับมีอยู่หลายชนิด สามารถแบ่งเป็นกลุ่มได้ ดังนี้
• กลุ่ม Benzodiazepines (BZD) : เป็นกลุ่มยานอนหลับชนิดรุนแรง ที่ออกฤทธิ์โดยการเพิ่มสารสื่อประสาท GABA ในสมอง ทำให้ผู้ป่วยรู้สึกง่วงนอนและหลับสนิทขึ้น ทั้งยังช่วยคลายกังวล คลายกล้ามเนื้ออีกด้วย ยาในกลุ่มนี้มีทั้งแบบออกฤทธิ์สั้นและออกฤทธิ์ยาว เหมาะกับปัญหาแตกต่างกันไป
• กลุ่ม Non-benzodiazepines (Non-BZD) : เป็นกลุ่มยาช่วยนอนหลับที่ออกฤทธิ์คล้ายกับ BZD แต่มีโครงสร้างต่างกัน ช่วยลดความเสี่ยงดื้อยาและอาการติดยานอนหลับ โดยยานอนหลับกลุ่มนี้จะออกฤทธิ์เร็วใน 30 นาที สามารถอยู่ได้นาน 8 ชั่วโมง
• กลุ่มยาต้านเศร้า (Antidepressants) : จะออกฤทธิ์ต่อสารสื่อประสาทส่วนกลาง ช่วยคลายกังวล พร้อมกระตุ้นให้รู้สึกง่วงนอน แต่อาจมีผลข้างเคียงรุนแรง ไม่แนะนำให้ใช้ในเด็กและวัยรุ่น
• กลุ่มยาเมลาโทนิน (Melatonin) : ถูกสังเคราะห์ขึ้นเลียนแบบสารที่มีอยู่ในร่างกาย ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมวงจรการนอนหลับ เมื่อทานแล้วจะรู้สึกง่วง อยากพักผ่อน เหมาะกับคนที่นอนไม่เป็นเวลา หรือผู้สูงอายุที่มีการหลั่งเมลาโทนินลดลงตามธรรมชาติ
ประโยชน์ของยานอนหลับมีอะไรบ้าง?
ประโยชน์หลักของยานอนหลับ คือ การช่วยบรรเทาอาการนอนไม่หลับ (Insomnia) ซึ่งอาจมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย เช่น ความเครียด วิตกกังวล ภาวะซึมเศร้า หรือโรคประจำตัวบางชนิด หลังกินยานอนหลับ ผู้ป่วยจะหลับง่ายขึ้น หลับสนิท ไม่ตื่นกลางดึก ช่วยให้ร่างกายได้พักผ่อนและฟื้นฟูอย่างเต็มที่ นอกจากนี้ยังช่วยให้รู้สึกผ่อนคลาย บรรเทาอาการเครียดในผู้ป่วยโรคเครียดสะสม หรือโรควิตกกังวล
ข้อควรรู้ก่อนใช้ยานอนหลับ กินยังไงให้ปลอดภัย ไม่อันตรายต่อสุขภาพ
แม้ยานอนหลับจะช่วยให้นอนหลับง่ายขึ้น แต่การใช้โดยขาดความเข้าใจอาจทำให้เสี่ยงต่อผลข้างเคียง เช่น ง่วงระหว่างวัน สับสน มึนงง คลื่นไส้ กระทบต่อความจำ หรือในระยะยาวอาจเกิดภาวะพึ่งพิงยา และการดื้อยาได้ หากต้องการใช้ยานอนหลับอย่างปลอดภัย ควรปฏิบัติตามข้อแนะนำต่อไปนี้
• ปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มใช้ยานอนหลับทุกชนิด เพื่อเลือกให้เหมาะสมกับอาการของแต่ละบุคคล ไม่ควรซื้อยานอนหลับมาทานเอง
• แจ้งแพทย์ทุกครั้งหากมียาอื่นที่ใช้อยู่ประจำ เพื่อหลีกเลี่ยงการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา ซึ่งอาจมีอันตรายต่อสุขภาพผู้ป่วยได้
• ทานยาในขนาดที่แพทย์สั่งเท่านั้น ห้ามปรับเพิ่ม-ลด หรือหยุดยานอนหลับด้วยตัวเองเด็ดขาด
• ห้ามขับรถหรือใช้เครื่องจักรหลังทานยา เพราะเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ
• หลีกเลี่ยงการใช้ยานอนหลับร่วมกับแอลกอฮอล์ เพราะจะเสริมฤทธิ์กดประสาทส่วนกลาง ทำให้เกิดอาการง่วงซึมมากขึ้น และอาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
กรณีกินยานอนหลับ แต่ไม่หลับ หรือมีข้อสงสัยอื่น ๆ เพิ่มเติม เช่น ยานอนหลับมีฤทธิ์กี่ชั่วโมง กินยานอนหลับทุกวันเป็นอะไรไหม ควรปรึกษากับแพทย์หรือเภสัชกรอีกครั้ง เพื่อความปลอดภัย
นอกจากการใช้ยานอนหลับ มีวิธีไหนช่วยให้หลับได้อย่างเต็มที่อีกบ้าง?
สำหรับคนที่มีปัญหาหลับยาก หลับไม่สนิท แต่ไม่อยากใช้ยานอนหลับ เพราะกังวลเรื่องผลข้างเคียงของยานอนหลับในระยะยาว ยังมีวิธีธรรมชาติที่ช่วยกระตุ้นการนอนหลับได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนี้
• ควรเข้านอนและตื่นเวลาเดิมทุกวัน เพื่อให้ร่างกายคุ้นเคยกับเวลา
• หลีกเลี่ยงการดูจออย่างน้อย 1 ชั่วโมงก่อนนอน เพราะแสงสีฟ้าจากหน้าจอ จะไปรบกวนการหลั่งฮอร์โมนเมลาโทนิน ทำให้หลับยากขึ้น
• จัดห้องนอนให้น่านอน มีอุณหภูมิเย็นสบาย มืดสนิท และไม่มีเสียงรบกวน
• งดคาเฟอีน 6-8 ชั่วโมงก่อนนอน เพื่อให้สามารถนอนหลับได้อย่างมีประสิทธิภาพโดยไม่ต้องพึ่งยานอนหลับ
• ออกกำลังกายสม่ำเสมอ แต่ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายหนักในช่วงใกล้นอน เพราะทำให้ร่างกายตื่นตัว นอนหลับไม่สนิท
• ทำกิจกรรมผ่อนคลายร่างกาย ลดความเครียด เช่น การฝึกสมาธิ หรือโยคะ เป็นต้น
• ไม่ทานอาหารที่ย่อยยาก ช่วง 3-4 ชั่วโมงก่อนนอน แต่สามารถทานของว่างเบา ๆ เช่น นมอุ่น ผลไม้ หรือธัญพืชบางชนิด ซึ่งช่วยให้หลับสบายขึ้นแทนได้
• จำกัดการงีบหลับตอนกลางวัน ควรนอนสั้น ๆ ในช่วงบ่าย ไม่เกิน 10-20 นาที
ยานอนหลับ กินถูกวิธี ช่วยเพิ่มคุณภาพการนอนหลับ
ยานอนหลับ เป็นอีกหนึ่งทางเลือกในการรักษาโรคนอนไม่หลับที่ไม่สามารถหายได้ด้วยวิธีธรรมชาติ โดยยานอนหลับจะช่วยให้ผู้ป่วยหลับง่ายขึ้น และมีคุณภาพการนอนที่ดี สามารถพักผ่อนได้อย่างเพียงพอ แต่ต้องใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิดเท่านั้น ไม่ควรหาซื้อมากินเอง หรือปรับลดขนาดยาตามใจชอบ เพราะจะก่อให้เกิดผลเสียต่อร่างกายในระยะยาว และอาจมีอันตรายถึงขั้นเสียชีวิตได้
ปรึกษา BeDee แอปปรึกษาแพทย์ออนไลน์ มีทีมจิตแพทย์คอยดูแลและให้ความช่วยเหลือ
หากพบปัญหาด้านการนอนหลับก็สามารถแก้ไขได้ตรงจุด พร้อมบริการสั่งยาออนไลน์ที่ดูแลโดยเภสัชกร ดาวน์โหลดได้ง่าย ๆ เพียงเข้า App Store หรือ Google Play Store
