พอจะจำกันได้ไหม กับคำพูดที่ว่า “สมาสชน สนธิเชื่อม” เป็นการทำความเข้าใจง่ายๆ เมื่อเจอคำถามเกี่ยวกับการแยกประเภทของ คำสมาส และคำสนธิ แต่วันนี้เราจะทบทวนและทำความเข้าใจ คำสมาส และคำสนธิ ให้มากขึ้น จะได้ไม่โดนข้อสอบหลอก หากเจอตัวเลือกที่ใกล้เคียงกัน ถ้าพร้อมแล้วไปติดตามกันเลย
เรียนรู้หลักภาษาไทย
คำสมาส และคำสนธิ
คำสมาส คืออะไร?
การสร้างคำสมาสเกิดจากการนำคำสองคำขึ้นไป มารวมหรือผสมเข้าด้วยกัน โดยคำเหล่านั้นต้องมีรากศัพท์เดิมจากภาษาบาลี สันสกฤตเท่านั้น ลักษณะของคำสมาส มี 4 ข้อหลักๆ ดังนี้
1. คำที่มาจากภาษาบาลี-สันสกฤตเท่านั้น คำที่มาจากภาษาอื่นๆ นำมาประสมกันไม่นับเป็นคำสมาส ตัวอย่างคำสมาส
- บาลี+บาลี ได้แก่ อัคคีภัย วาตภัย โจรภัย อริยสัจ ขัตติยมานะ อัจฉริยบุคคล
- สันสกฤต+สันสกฤต ได้แก่ แพทยศาสตร์ วีรบุรุษ วีรสตรี สังคมวิทยา ศิลปกรรม
- บาลี+สันสกฤต ได้แก่ หัตถศึกษา นาฎศิลป์ สัจธรรม สามัญศึกษา
2. คำที่รวมกันแล้วไม่เปลี่ยนแปลงรูปคำแต่อย่างใด มีการออกเสียง อะ อิ อุ เช่น
วัฒน+ธรรม = วัฒนธรรม
สาร+คดี = สารคดี
พิพิธ+ภัณฑ์ = พิพิธภัณฑ์
เสรี+ภาพ = เสรีภาพ
สังฆ+นายก = สังฆนายก
3. คำสมาสเมื่อออกเสียงต้องต่อเนื่องกัน เช่น
ภูมิศาสตร์ อ่านว่า พู-มิ-สาด
เกียรติประวัติ อ่านว่า เกียด-ติ-ประ-หวัด
เศรษฐการ อ่านว่า เสด-ถะ-กาน
รัฐมนตรี อ่านว่า รัด-ถะ-มน-ตรี
4. คำที่นำมาสมาสกันแล้ว ความหมายหลักอยู่ที่คำหลัง ส่วนความรองจะอยู่ข้างหน้า เช่น
ยุทธ (รบ) + ภูมิ (แผ่นดิน สนาม) = ยุทธภูมิ (สนามรบ)
หัตถ (มือ) + กรรม (การงาน) = หัตถกรรม (งานฝีมือ)
คุรุ (ครู) + ศาสตร์ (วิชา) = คุรุศาสตร์ (วิชาครู)
สุนทร (งาม ไพเราะ) + พจน์ (คำกล่าว)= สุนทรพจน์ (คำกล่าวที่ไพเราะ)
คำสนธิ คืออะไร?
หมายถึง การเชื่อมคำที่มาจากภาษาบาลี-สันสกฤต โดยนอกจากเชื่อมคำสองคำด้วยกันแล้ว ยังมีความกลมกลืนของเสียง ซึ่งสนธิมีด้วยกัน 3 ชนิด คือ สนธิสระ (สระสนธิ), สนธิพยัญชนะ (พยัญชนะสนธิ) และสนธินิคหิต (นิคหิตสนธิ)
1. สระสนธิ คือ การกลมกลืนคำด้วยเสียงสระ เช่น
วิทย+อาลัย = วิทยาลัย
พุทธ+อานุภาพ = พุทธานุภาพ
มหา+อรรณพ = มหรรณพ
นาค+อินทร์ = นาคินทร์
มัคค+อุเทศก์ = มัคคุเทศก์
พุทธ+โอวาท = พุทโธวาท
ธนู+อาคม = ธันวาคม
2. พยัญชนะสนธิ เป็นการกลมกลืนเสียงระหว่างพยัญชนะกับพยัญชนะ ซึ่งไม่ค่อยมีใช้ในภาษาไทย เช่น
รหสฺ + ฐาน = รโหฐาน
มนสฺ + ภาว = มโนภาว (มโนภาพ)
ทุสฺ + ชน = ทุรชน นิสฺ + ภย = นิรภัย
3. นิคหิตสนธิ เป็นการเชื่อมคำที่ขึ้นต้นด้วยนิคหิต หรือพยางค์ท้ายของคำหน้าเป็นนิคหิต กับคำอื่นๆ เช่น
สํ + อุทัย = สมุทัย
สํ + อาคม = สมาคม
สํ + ขาร = สังขาร
สํ + คม = สังคม
สํ + หาร = สังหาร
สํ + วร = สังวร